Onderzoek aan botanische resten uit veen in Berkenwoude en advies voor inrichting landschapselement
Rapportnummer 163
| Publicatiedatum 01 januari 2003
Auteur Smeerdijk D.G. van
Download rapport
In de Krimpenerwaard, maar met name in de omgeving van Berkenwoude komen regel- matig delen van bomen aan het oppervlak. Soms gebeurt dit bij bagger- of graafwerk- zaamheden, soms gaat dat vanzelf. Het zijn bijna altijd resten van zeer oude eiken, zoals meters lange stammen al dan niet met een stronk, soms zijn het stronken met en stukje stam. Deze bomen vertegenwoordigen een vegetatie uit het verleden. De oude eiken zijn voor de familie Koek uit Berkenwoude de inspiratiebron geweest om een plan uit te werken om op enkele percelen achter hun huis een landschapelement te laten aanleggen, waarin aandacht besteed zal worden aan vegetaties uit het verleden. Ten behoeve van dit landschapelement is de middensloot verbreed en zijn de oevers van de percelen langs deze sloot ongeveer 40 - 60 cm verlaagd. Het afgegraven deel bestaat uit de oude cultuur- grond en een klein deel van het ongestoorde natuurlijke veen. Het verwijderde materiaal is elders op de percelen verwerkt. Op het terrein blijven kleine eenheden met knotwilgen en berken bestaan. Over de percelen loopt een wandelpad. Via doorwaadbare plaatsen is het mogelijk gemaakt om van het ene perceel naar het andere te kunnen wandelen. Voor de inrichting van de verlaagde oevers wilde men gebruik maken van de informatie die in de vorm van zaden in het veen aanwezig is. De oppervlakte van de verlaagde oevers ligt ongeveer 20 cm boven het huidige slootwaterpeil en zou braak blijven liggen. Bij het maken van de plannen ging men er van uit dat de zaden die in dit vrijgemaakte oude oppervlak aanwezig zijn niet alleen geïdentificeerd konden worden, maar dat ze voor een belangrijk deel ook nog kiemkrachtig zouden zijn. Op deze wijze zou dan spontaan een nieuwe vegetatie op de oevers kunnen ontstaan die sterk op die uit het verleden zou lijken. Het is echter zeer realistisch te verwachten dat de oude zaden niet meer kiemkrachtig zullen zijn. Planten produceren zaden die wanneer ze op de grond terecht zijn gekomen onder andere middels de activiteit van bodemdieren dieper in de bodem komen. Afhankelijk van de plantensoort en van de condities in de bodem kunnen zaden daar gedurende enige tijd blijven totdat de omstandigheden gunstig zijn om te kiemen. Vele zaden hebben een betrekkelijk korte levensduur in de bodem, andere kunnen wel enkele 10-tallen jaren kiemkrachtig blijven. Of zaden werkelijk langer dan 100 jaar kiemkrachtig blijven daar is weinig over bekend. Het oorspronkelijke idee was een nieuwe vegetatie te vormen uit de periode van de oude eiken. Maar gezien de hoge ouderdom (meer dan 2000 jaar) van de eiken mocht verwacht mocht worden dat de aan te treffen zaden zeker niet meer kiemkrachtig zouden zijn. Daarnaast was het niet eenvoudig te achterhalen van welke diepte de eiken kwamen en welke tijdsspanne ze overbruggen. Dat hield in dat er teveel onduidelijkheden waren over welke vegetatie en uit welke periode nu iets bekend zou worden. Het leek ons realistischer om materiaal uit het huidige nieuw gecreëerde oppervlak te verzamelen en daaruit een beeld van de vegetatie te vormen. Het zal duidelijk zijn dat gegevens uit de huidige vegetaties veel meer detail bevatten dan de analyses van grondmonsters. Ten eerste hebben de gegevens uit recente vegetaties betrekking op vele honderden opnamen en die uit de bodem zijn afkomstig uit een zeer klein aantal waarnemingen. Daarnaast wordt slechts een beperkt deel van de planten- resten uit de vegetatie bewaard in de bodem. De resultaten van de bodemanalyse moeten dan ook gezien worden als een handvat om inzicht te krijgen in het vegetatietype uit het verleden en vervolgens het zo verkregen beeld te relateren aan recente vegetaties. BIAXiaal 163 2